Η Τριγωνέλλα ενάντια στο Διαβήτη

Η Τριγωνέλλα είναι ένα αρωματικό φυτό με χρήσεις τόσο στη μαγειρική όσο και στη φαρμακευτική. Καρποφορεί κυρίως στη Νότια Ασία ,Βόρεια Αφρική και τμήματα της Μεσόγειου καθώς και στη Χώρα μας. Τόσο οι Αρχαίοι Έλληνες όσο και οι Αιγύπτιοι ήταν γνώστες των φαρμακευτικών ιδιοτήτων της. 

Ιστορική –παραδοσιακή χρήση

• Οι Αιγύπτιοι την χρησιμοποιούσαν για την διευκόλυνση του τοκετού αφού δρα ως διεγερτικό της μήτρας αλλά και αύξηση της ποσότητας του γάλακτος της θηλάζουσας μητέρας. Μέχρι σήμερα δεν έχουν διεξαχθεί μελέτες που αποδεικνύουν τη δραστικότητα του φυτού σε σχέση με τη αύξηση της παράγωγης γάλακτος σε θηλάζουσες μητέρες.. Χρησιμοποιούνταν και ως αφροδισιακό ,ενώ αναμιγνύονταν με μέλι ως θεραπεία ενάντια στο διαβήτη ,δυσκοιλιότητα , ραχίτιδα , ρευματισμούς ,αναιμία .
• Οι άραβες έδιναν αλεσμένους σπόρους του φυτού μαζί με δαμάσκηνα και σύκα για τη θεραπεία της βρογχίτιδας και του βήχα.
• Οι ιρανοί χρησιμοποιούσαν το φυτό για ελάττωση των συμπτωμάτων της  μηνορραγίας
• Οι Λιβανέζοι χορηγούσαν  το σπόρο μαζί με γάλα milkshake ως αντιυπερτασικό .Επίσης χρησιμοποιούνταν σαν κατάπλασμα ως θεραπεία για διαβήτη, δυσπεψία, πυρετό, κατάγματα, προβλήματα καρδιάς,
  προβλήματα στους πνεύμονες, και τυφοειδούς πυρετού. Ενώ η ρίζα του χρησιμοποιούνταν για πόνους και ρευματισμούς.
• Οι Βόρειοι Αφρικανοί χρησιμοποιούσαν το  αλεύρι των  σπόρων βρασμένο με νιτρικό κάλιο(KNO3) και ξύδι για θεραπεία της σπληνομεγαλίας
• Είχε καταγράφει το από την Ελληνική όσο και τη Λατινική« φαρμακολογία »  και χρησιμοποιούνταν ενάντια στην υπεργλυκαιμία .
• Οι ινδοί τη χρησιμοποιούν σαν ένα από τα κύρια συστατικά παράγωγης του Curry. Πέρα όμως από τη μαγειρική της δράση η τριγωνέλλα χρησιμοποιούνταν από πολύ παλιά και στην  Αγιουβερδική αλλά και στη Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική.
• Από το 19 αιωνα χρησιμοποιούνταν στην Αμερική για μείωση της κολπικής ξηρότητας ως αποτέλεσμα της εμμηνόπαυσης

Η τριγωνέλλα είναι επίσης γνωστή με τα ονόματα , μοσχοσίταρο, τσιμένι,τηντιλίδα.

Οι σπόροι της παρουσιάζουν υψηλό ποσοστό διαλυτών φυτικών ινών (Galactomannan) , καθώς  διάφορες άλλες φαρμακολογικές δραστικές  ενώσεις όπως στεροειδή. Η πλειοψηφία των παραδοσιακών χρήσεων του μοσχοσίταρου πιθανώς
οφείλεται στην περιεκτικότητα του σε  φυτικές ίνες. Η Τριγωνέλλα παρουσιάζει υπογλυκαιμική και  υποχοληστερολαιμική δράση που έχει τεκμηριωθεί τόσο σε πειραματόζωα όσο και στον άνθρωπο .

Η τριγωνέλλα περιέχει τα ακόλουθα χημικά συστατικά :

Πρωτεΐνες: Ανέρχονται σε ποσοστό  23-25% .Περιέχει σε μεγάλη ποσότητα αμινοξέα όπως Τριπτοφάνη και Λυσίνη και ελευθερα αμινοξεα όπως η 4-Υδροξυ-ισολευκίνη(4-hydroxy isoleucine.)

Αλκαλοειδή : τριγονελλίνη (έως 0,13%), χολίνη (0,05%)

Φλαβονοειδή: (απιγενίνη, λουτεολίνη) γλυκοζίτες, συμπεριλαμβανομένων
orientin και Vitexin, quercetin .Η Κερσετίνη( Quercetin )μπορεί να προκαλέσει την έκκριση ινσουλίνης από την ενεργοποίηση των διαύλων ασβεστίου τύπου L στα παγκρεατικά β-κύτταρα. Η Κερσετίνη δεν έχει επιβεβαιωθεί επιστημονικά ως θεραπευτική -ουσία για οποιαδήποτε κατάσταση, ούτε έχει εγκριθεί ως φάρμακο από κάποιο ρυθμιστικό φαρμακευτικό οργανισμό μέχρι σήμερα.

Σαπωνίνες: 0,6 έως 1,7%. Οι Σαπωνίνες προωθούνται στο εμπόριο ως συμπληρώματα διατροφής και nutriceuticals.

Άλλα συστατικά: κουμαρίνη, λιπίδια ( 5-8 % ) φυτικές
ίνες ( 50%) , βιταμίνες (όπως Α,B₁,B₂,Β3,C,D) . Αυτό το πολύτιμο μπαχαρικό είναι μια εξαιρετική πηγή μετάλλων όπως ο χαλκός , κάλιο , ασβέστιο, σίδηρο , σελήνιο , ψευδάργυρο , μαγγάνιο και  το μαγνήσιο

Υπογλυκαιμική δράση

Η τριγωνέλλα είναι πιθανόν με διαφορετικούς τρόπους να επηρεάζει τη γλυκόζη του αίματος. Εξαιτίας της μεγάλης συγκέντρωσης της σε φυτικές ίνες επιβραδύνουν την απορρόφηση των υδατανθράκων από το έντερο, προκαλώντας καλύτερες τιμές μεταγευματικών σακχάρων. (Alarcon-Aguilara et al 1998, Madar et al 1988, Rajuet al 2001, Ribes et al 1984, 1986, Riyad et al 1988, Sharma et al 1990, Vats et al2002),

Η 4-hydroxy isoleucine πρόκειται για ένα αμινοξύ που διευκολύνει την έκκριση της ινσουλίνης .Η κεκρετίνη όπως προαναφέρθηκε διαθέτει αντίστοιχη δράση.

Η παρουσία κουμαρίνης στη τριγωνέλλα συνεισφέρει σε κάποιο βαθμό στη υπογλυκαιμική της δράση.

Όσο αναφορά τα άτομα με διαβήτη τύπου 2  ινσουλινοθεραπευόμενα εικάζεται ότι η μείωση στις  απαίτησης ινσουλίνης  που παρατηρείται σε ορισμένους από τις ασθενείς μπορεί να οφείλεται ότι οι φυτικές ίνες της Τριγωνέλλας βελτιώνουν την περιφερική ευαισθησία στην ινσουλίνη. Συχνά, σε ασθενείς Τύπου II , η έκκριση  ινσουλίνης είναι φυσιολογική ή ακόμα και υψηλότερη από το κανονικό , αλλά η μείωση του αριθμού των θέσεων του υποδοχέα ινσουλίνης στη κυτταρική μεμβράνη των κυττάρων  (μυών) τους οδηγεί σε χαμηλή ευαισθησία στην ινσουλίνη , δηλαδή , τα κύτταρα δεν ανταποκρίνονται στην ινσουλίνη (Puri

et al 2002). Έχει αποδειχθεί στο παρελθόν ότι υπό την παρουσία μιας δίαιτας υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες , παρατηρείται  αύξηση του αριθμού των θέσεων υποδοχέα ινσουλίνης και τα κύτταρα γίνονται πιο ευαίσθητα στη δράση της ινσουλίνης. Η χρήση τριγωνέλλας σε άτομα που δεν παρουσιάζουν διαβήτη  σε δοσολογία 5 g/day για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα των 3 μηνών δεν απέφερε καμιά μείωση τόσο στη μεταγευματική όσο και στη γλυκόζη νηστείας(Bordia et al 1997).

Τα αποτελέσματα των ερευνών όσο αναφορά την υπογλυκαιμική δράση της Τριγωνέλλας είναι ενθαρρυντικά τόσο σε άτομα με διαβήτη τύπου 1 αλλά και τύπου 2 ινσουλινοθεραπευόμενα ή μη. Η δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη βελτιώθηκε και στις 2 περιπτώσεις του διαβήτη . Στη περίπτωση ατόμων με ΣΔ1 βελτιώθηκε η τιμή της γλυκόζης νηστείας παρουσιάστηκε μείωση της γλυκόζης του πλάσματος κατά 26%! Και βελτιώθηκε το λιπιδαιμίκο προφίλ με σημαντική μείωση των LDL και VLDL. Σε άτομα με πρόσφατα διαγνωσμένο διαβήτη τύπου 2 εμφανίστηκε μείωση της ινσουλινοαντίστασης  καθώς και μείωση της  μεταγευματικής τιμή του σακχάρου , και της  γλυκοζουρίας , ενώ άτομα με ΣΔ2 που έκαναν χρήση ινσουλίνης η χρήση τριγωνέλλας απέφερε μείωση της χορηγούμενης ποσότητας ινσουλίνης.

Υποχοληστερολαιμική δραστηριότητα

Οφείλεται στη παρουσία φυτικών ινών που διαθέτουν προσροφητική ικανότητα αλλά και των σαπωνινών που παρουσιάζουν και αυτές δεσμευτική ικανότητα .Οι σαπωνίνες δεσμεύονται με τα χολικά άλατα και την χοληστερόλη στον εντερικό σωλήνα.  Τα χολικά άλατα δημιουργούν μικρά μικύλλια με την χοληστερόλη διευκολύνοντας την απορρόφηση της.  Οι σαπωνίνες προκαλούν τη μείωση της χοληστερόλης αίματος αποτρέποντας την επαναπορρόφηση της αλλά και την επαναρρόφηση των χολικών αλάτων .Έτσι αν τα χολικά άλατα εκκριθούν από το σώμα μέρος της χοληστερόλης του ήπατος θα χρησιμοποιηθεί για τη ανακατασκευή ανασύνθεση τους , με αποτέλεσμα τη μείωση της .Παρατηρείται μείωση της  Χολεστερόλης  χωρίς αντίστοιχη μείωση των τριγλυκεριδίων  ,ενώ οι λιποπρωτεινές HDL και LDL δεν παρουσιάζουν σημαντικές ποσότητες διαφορές, αν και σε κάποιες έρευνες παρατηρείται μείωση της LDL και των τριγλυκεριδίων.

Οι έρευνες  διεξήχθησαν σε ζώα αλλά και σε άτομα με διαβήτη (Gupta et al 2001, Petit et al 1995, Rao et al 1996, Stark & Madar 1993, Sharma et al 1990, Sowmya &Rajyalakshmi 1999).

Αντιελκογόνος δραστηριότητα

Τόσο  το υδατικό εκχύλισμα όσο και η γέλη από του σπόρους του φυτού παρουσίασαν σημαντική προστασία ενάντια στη δημιουργία έλκους in vivo (Pandian et αϊ 2002)

Ακόμη και ιστολογική έρευνα απέδειξε ότι προστασία απέναντι στο έλκος ανέρχεται σε ισχύ ισοδύναμη του omeprazole. Η ικανότητα του αυτή θεωρείτε ότι οφείλεται στη παρουσία πολυσακχαριτών και φλαβονοειδών που σχηματίζουν γέλη η οποία προσφέρει προστασία και ταυτόχρονα μειώνει τις εκκρίσεις του στομάχου.

Άλλες θεραπευτικές ικανότητες –επιγραμματικά

Ανοσοδιεγερτική  ικανότητα : αύξηση δράσης των μακροφάγων (Bin-Hafeez

et al 2003)

Αντιφλεγμονώδη και αντιπυρετική δράση: Ισχυρή αντι-φλεγμονώδη δράση παρατηρήθηκε σε ζωα και στη περίπτωση μεμονωμένης και χρόνιας επαναλαμβανόμενης δόσης αφεψήματος από αποξηραμένα φύλλα τριγωνέλλας (Ahmadiani et al 2001).

Επίδραση στις ορμόνες του θυρεοειδή : Χορήγηση του εκχυλίσματος σπόρων τριγωνέλλας για 15 ημέρες σε ποντικούς και αρουραίους
μείωσε σημαντικά τη τριιωδοθυρονίνη ορού (Τ3), υποδηλώνοντας ότι η (Τ4)-προς-Τ3 μετατροπή αναστέλλεται και οδηγεί σε αυξήσεις των επιπέδων Τ4 (Panda et αl 1999).

Ικανότητα βελτίωσης της πέψης

Παραδοσιακά , η τριγωνέλλα χρησιμοποιούνταν για τη βελτίωση της πέψης. In vivo μελέτες έχουν αποδείξει  ότι ενισχύει τη δραστικότητα της παγκρεατικής και εντερικής λιπάσης και σακχαράσης και μαλτάσης  παρέχοντας έτσι στήριξη σε αυτή την παραδοσιακή χρήση ( Platel & Srinivasan 1996 ,2000 ) .Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενάντια στη δυσπεψία και παρουσιάζει αύξηση της όρεξης

Αντικαρκινική  δράση: Επιβεβαιώθηκε σε πόντικα και  στην ανθρώπινη λευχαιμία ίη vitro ( Hibasamiet αϊ 2003 ). Ως προστατευτικός παράγων στη χημειοθεραπεία :

Οι έρευνες συνιστούν ότι μπορεί να προλάβει την κυτταροτοξικότητα και απόπτωση. Παρόλα αυτά απαιτούνται περαιτέρω έρευνες
ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Μία κλινική μελέτη διαπίστωσε ότι μια δόση των 50 g που λαμβάνεται δύο φορές την ημέρα προκάλεσε  ήπια γαστρεντερικά συμπτώματα , όπως η διάρροια και μετεωρισμός , τα οποία κόπασαν  μετά από 3-4 ημέρες . Αλλεργικές αντιδράσεις έχουν αναφερθεί , αλλά είναι σπάνιες

Κίνδυνος υπογλυκαιμίας όταν λαμβάνεται σε συνδυασμό με άλλα υπογλυκαιμικά φάρμακα ,απαιτείται συστηματικός έλεγχος των τιμών της γλυκόζης του αίματος .

Πάνω από δυο δόσεις την ημέρα είναι ικανές να μπλοκάρουν την απορρόφηση του σιδηρού ,για το λόγο αυτό  συνίσταται προσοχή σε άτομα που πάσχουν από αναιμία

  Παρά το γεγονός ότι υπάρχει μια θεωρητική ανησυχία ότι η χρήση θα μπορούσε να αυξήσει την πιθανότητα αιμορραγία ή τη δημιουργία μωλώπων  όταν παίρνετε σε συνδυασμό με άλλα αντιπηκτικά φάρμακα  λόγω του της παρουσίας  κουμαρίνης. Μια μελέτη ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο διαπίστωσε ότι fenugreek δεν επηρεάζει την συσσωμάτωση των αιμοπεταλίων. Παρόλα αυτά μπορεί να απαιτηθεί μείωση της δόσεις της warfarin βαρφαρίνης και αιματολογικός έλεγχος.

Αντενδείκνυται σε άτομα με αλλεργία στα, το οποίο έχει
παρατηρηθεί σε αρκετές αναφορές περιστατικών ( Patil et al 1997 ) , ή άτομα με αλλεργία στα ρεβίθια. Απαιτείται εργαστηριακός έλεγχος  παρακολούθηση ασθενών με θυρεοτοξίκωση ιδιαίτερα σε περίπτωση που αυτοί υπερβαίνουν τη συνιστώμενη δοσολογία.

Η χρήση της σε παιδία θεωρείται ανασφαλής ,μιας που υπάρχουν περιπτώσεις όπου παιδία μετά από κατανάλωση τσαγιού Τριγωνέλλας- παρουσίασαν  απώλεια συνείδησης.

 Σε εγκύους εικάζεται ότι δεν δημιουργεί πρόβλημα εφόσον δεν ξεπερνούν τη συνιστώμενη δόση και να μην δίνεται στο τελευταίο τρίμηνο του τοκετού γιατί μπορεί να προκαλέσει συσπάσεις τις μήτρας –έναρξη του τοκετού.

Δεν συνίσταται η χρήση της σαν ενισχυτικό παραγωγής γάλακτος κατά τη διάρκεια του θηλασμού.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι μόνο σε ένα φυτό μπορεί να συνυπάρχουν και να δρουν συνεργικά ουσίες που προάγουν την υγεία του άτομο, αυτή είναι και η μαγεία της φύσης .Το χημικό οπλοστάσιο που πλέον ερευνείται συστηματικά

Βιβλιογραφία

Duke’s Handbook of Medicinal Plants of the Bible

Herbs and natural supplements –Evidence based guide-Elsevier

Herbal medicines

The Handbook of Clinically Tested Herbal Remedies

http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-733-FENUGREEK.aspx?activeIngredientId=733&activeIngredientName=FENUGREEK

Α-Ω των φαρμακευτικών βοτάνων

http://www.ethnopharmacology.gr/images/stories/ekdiloseis/2009_11/katsibelas.pdf

Αλέξανδρος Μουμτζής

Ενδοκρινολόγος-Ειδικός εφαρμογών διαιτητικής