Φάσεις έκκρισης του γαστρικού οξέος μετά τη λήψη γεύματος

Φάσεις έκκρισης του γαστρικού οξέος μετά τη λήψη γεύματος

Η έκκριση γαστρικού οξέος συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας αλλά κορυφώνεται κατά τη διάρκεια του γεύματος .Στα διαστήματα αναμεσά στα γεύματα η έκκριση περιορίζεται σημαντικά.

Η  βασική έκκριση του γαστρικού οξέος ακολουθεί το κιρκάδιο ρυθμό ,έτσι κατά τη διάρκεια της πρωινής αφύπνισης παρουσιάζει τη χαμηλότερη τιμή της ,ενώ κατά τη διάρκεια του απογεύματος κορυφώνεται.

Η έκκριση γαστρικού οξέος εξαρτάται από το συνολικό αριθμό εμβόλιμων κυττάρων και το σωματικό βάρος του ατόμου .

Για το λόγο αυτό οι άνδρες παρουσιάζουν μεγαλύτερο ρυθμό έκκρισης σε σχέση με τις γυναίκες.

Η τιμή του γαστρικού pΗ στο χρονικό διάστημα αναμεσά στα γεύματα μπορεί να ποικίλει και να κυμανθεί  αναμεσά στο 3 και στο 7  .

Η ρύθμιση της έκκρισης γαστρικού οξέος κατά τη λήψη  γεύματος μπορεί να διαχωριστεί σε τρεις φάσεις.

Κεφαλική φάση.

Κατά τη διάρκεια της κεφαλικής φάσης εκκρίνεται το 30% της συνολικής ποσότητας HCl που παράγεται κατά τη διάρκεια του γεύματος. Οι διάφορες αισθήσεις όπως η όσφρηση  η όραση αλλά και διαδικασίες  όπως  η μάσηση ,κατάποση διεγείρουν το νευρικό σύστημα τον  ραχιαίο κινητικό πυρήνα του πνευµονογαστρικού (dorsal motor nucleus of the vagus nerve ) .

Η υπογλυκαιμία επίσης διεγείρει το πνευμονογαστρικό και κατά συνέπεια αυξάνει την έκκριση γαστρικού οξέος.

Ο κύριος διεγέρτης της κεφαλικής φάσης θεωρείται το πνευμονογαστρικό  νεύρο.

Το πνευμονογαστρικό  απευθείας διεγείρει τα εμβόλιμα κύτταρα εκκρίνοντας Ach.

Σε δεύτερη φάση το πνευμονογαστρικό  διεγείρει τα ECL  κύτταρα ώστε να εκκρίνουν Ισταμίνη η οποία στη συνέχεια θα διεγείρει τα εμβόλιμα κύτταρα ενισχύοντας με το τρόπο  αυτό  την έκκριση H^+..

Ταυτόχρονα τοπικοί  νευρώνες του πνευμονογαστρικού  πλέγματος ,εκκρίνουν ένα νευροπεπτίδιο το GRP το οποίο διεγείρει την έκκριση γαστρίνης από τα G κυττάρου του πυλωρικού άνδρου. Η γαστρίνη θα εισέλθει στη κυκλοφορία και στη συνέχεια θα προκαλέσει   την έκκριση H⁺ από τα εμβόλιμα κύτταρα ,ενώ ταυτόχρονα θα διεγείρει και τα ECL κύτταρα .

Πέρα όμως από τη διεγερτική δράση του πνευμονογαστρικού στα εμβόλιμα κύτταρα ,στα ECL και στα G κύτταρα , το πνευμονογαστρικό δρα ανασταλτικά στα κύτταρα D του σώματος αλλά και του άνδρου που παράγουν Σωματοστατίνη . Τοπικοί νευρώνες που ανιχνεύουν την τιμή του pH στο γαστρικό αυλό  εκκρίνουν CGRP calcitonin gene-related peptide ,το οποίο διεγείρει τη παραγωγή σωματοστατινης από τα κύτταρα D.

Το πεπτίδιο αυτό μειώνει την έκκριση γαστρικού οξέος επιτρέποντας την έκκριση Σωματοστατίνης ,ενώ παράλληλα αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος στο γαστρικό βλεννογόνο .

Η αναστολή έκκρισης της Σωματοστατίνης επιτρέπει την έκκριση Η+ από τα εμβόλιμα κύτταρα ,αλλά και την έκκριση γαστρίνης.

Γαστρική φάση

Η μεγαλύτερη ποσότητα γαστρικού οξέος 60% εκκρίνεται κατά τη διάρκεια της γαστρικής φάσης μπορεί να διαρκέσει ως και 2 1/2  ώρες . Το αλκοόλ και η καφεΐνη θεωρούνται παράγοντες που βοηθούν την προ έκκριση του γαστρικού οξέος. Δυο σημαντικά γεγονότα λαμβάνουν χώρα 

1  1. Η διάταση του στομάχου εξαιτίας παρουσίας τροφής σε αυτό . Η διάταση γίνεται αντιληπτή από μηχανουποδοχείς  με

A.      αποτέλεσμα την ενεργοποίηση του Βαγοβαγοτονικού αντανακλαστικού (vagovagal reflex).Με αποτέλεσμα την έκκριση GRP στα κύτταρα G.

B.      Ταυτόχρονα έχουμε και τη διέγερση του εντερικού νευρικού συστήματος. Η διέγερση του ΕΝΣ έχει σαν αποτέλεσμα την έκκριση Ακετυλεχολίνης η οποία διεγείρει τα G  κύτταρα άνδρου .

2.    2.   Η παρουσία    μερικώς διασπασμένων πεπτιδίων πεπτονών  και αμινοξέων γίνονται αντιληπτά από τα G κύτταρα .Οι πεπτόνες είναι αποτέλεσμα δράσης της πεψίνης σε πρωτεΐνες .

Οι Πρωτεΐνες που δεν έχουν διασπαστεί δεν προκαλούν διέγερση των G cells. Η έκκριση του γαστρικού οξέος συμβάλει και στην ενεργοποίηση του πεψινογόνου και τη μετατροπή του σε πεψίνη.

Αρά το πνευμονογαστρικό ,το ΕΝΣ αλλά  και η παρουσία πεπτονών μπορούν να θεωρηθούν ως διεγέρτες των κυττάρων G.

Ουσίες όπως το κρασί η μπύρα ο καφές διεγείρουν τα G κύτταρα .Ενώ τα μέχρι τώρα στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι υδατάνθρακες και το λίπος δεν επηρεάζει τα G κύτταρα.

Πέρα όμως από αυτούς τους δυο διεγερτικούς μηχανισμούς υπάρχει και ένας ανασταλτικός μηχανισμός , ο οποίος βασίζεται στην ενεργοποίηση της Σωματοστατίνης .

Τα D  κύτταρα του πυλωρικού άνδρου έχουν την ικανότητα να ανιχνεύουν  τη τιμή του pH  στο εσωτερικό το στομάχου.

Σε χαμηλές τιμές pH <3  ή <2,5 τα D κύτταρα αρχίζουν τη παραγωγή  Σωματοστατίνης .

 Η Σωματοστατινή των D κυττάρων συλλαμβάνεται, είτε από τους υποδοχείς σωματοστατίνης των κυττάρων G οδηγώντας  σε αναστολή έκκρισης γαστρίνηs (παρακρινής δράση).

Τα D κύτταρα που βρίσκονται στο σώμα, ασκούν ανασταλτική δράση εφόσον ενωθούν  με τους υποδοχείς Σωματοστατίνης, που βρίσκονται και στα ECL κύτταρα και στα εμβόλιμα κύτταρα (παρακρινής δράση).

Άρα η Σωματοστατίνη δρα ,είτε  άμεσα στα εμβόλιμα κύτταρα και έμμεσα τόσο στα G κύτταρα ,όσο και στα ECL κύτταρα περιορίζοντας τη ποσότητα της παραγόμενης γαστρίνης και ισταμίνης.

 

Εντερική φάση

Κατά τη διάρκεια της παράγεται μόνο   το 10% της συνολικής ποσότητας HCl που εκκρίνεται μετά τη λήψη τροφής.

·         Η παρουσία αμινοξέων και μερικώς διασπασμένων πεπτιδίων στο αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου προκαλεί μικρής έντασης έκκριση του γαστρικού οξέος .

Η παρουσία πεπτονών στο λεπτό έντερο ,αναγκάζει  τα G κύτταρα του δωδεκαδάκτυλου να εκκρίνουν γαστρίνη, όπως και στη περίπτωση του στομάχου. Οι πεπτόνες και η διάταση του λεπτού εντέρου προκαλούν πιθανώς την έκκριση μιας ενδοκρινούς  πρωτεΐνης  της εντεροοξυντίνης (entero-oxyntin )που δρα στο εμβόλιμο κύτταρο .

Παράλληλα αμινοξέα που απορροφούνται, στο αρχικό τμήμα του λεπτού ,διεγείρουν το εμβόλιμο κύτταρο ,με σκοπό να παράγει  HCl με κάποιο μηχανισμό, που δεν είναι απολυτά κατανοητός.

Βέβαια θα πρέπει να τονιστεί, ότι  για να δράσουν τα  πεπτικά ένζυμα του δωδεκαδάκτυλου, η τιμή του pH δεν θα πρέπει να είναι πολύ χαμηλή. Στη περίπτωση αυτή, διάφορες ορμόνες του γαστρεντερικού, όπως CCK η Σεκρετίνη και το GIP που συνολικά ονομάζονται εντερογαστρόνες περιορίζουν την έκκριση του γαστρικού οξέος.

Υπερτονικά διαλύματα στο δωδεκαδάκτυλο επίσης περιορίζουν την έκκριση γαστρικού οξέος. Η διαδικασία αυτή κατευθύνεται από μια άγνωστη μέχρι τώρα εντερογαστρόνη.